Nghi Thức Cần Thực Hiện Trong Ngày Tảo Mộ Cuối Năm

Ở các ngày kỵ giỗ trong năm, gia đình đi ra mộ thường chỉ thắp hương và tập trung vào ngôi mộ của một người cụ thể. Nhưng vào dịp cuối năm, mọi người anh em trong dòng họ tập trung lại, dọn dẹp và làm mới phần mộ của cả nghĩa trang dòng họ. Cùng với đó là việc chuẩn bị lễ vật tươm tất dâng lên thần linh, tổ tiên và mời gọi người đã khuất về ăn Tết. Hãy cùng tìm hiểu thêm về ý nghĩa, thời gian và lễ vật cần có khi đi tảo mộ ngày cuối năm nhé.

Tảo mộ cuối năm 2021 vào ngày nào?

Theo truyền thống dân tộc, mỗi năm vào dịp cúng tiễn ông Công ông Táo về trời (23 tháng Chạp), các gia đình lại sửa soạn ra mộ. Lễ tảo mộ cuối năm tượng trưng cho sự cảm tạ Thổ thần cũng như lời mời gọi gia tiên về ăn Tết cùng con cháu. Đây là một tục lệ đã có từ lâu đời, nói lên truyền thống “uống nước nhớ nguồn” của người Việt, luôn nhớ tới người đã khuất. Vào ngày này, mọi người tiến hành dọn dẹp, làm sạch cỏ, sửa sang lại ngôi mộ. Cùng với đó là bày mâm lễ cúng để báo cao quan thần linh, xin phép tạ mộ cho tổ tiên, người thân của mình.

Con cháu dọn dẹp phong quang phần mộ người mất. Các cụ già khấn cúng mộ gia tiên và mời bậc bề trên về cùng ăn Tết với gia đình. Bậc làm con không chỉ quan tâm đến các cụ gần đời mình mà còn tảo mộ với trưởng họ, trưởng chi. Mâm lễ được chuẩn bị khá đơn giản và thời gian thực hiện cũng nhanh gọn, không cầu kỳ, không màu mè.

Rất nhiều dị bản từ ngày xưa có quy định về những việc cần làm trong ngày tảo mộ cuối năm. Tuy vậy, quy trình thực hiện đã được giảm bớt phần nào. Quan trọng là cái tinh túy, hồn cốt và ý nghĩa của lễ tảo mộ vẫn được truyền dạy từ thế hệ này sang thế hệ khác. Một nét đẹp văn hóa đáng quý mà mỗi người dân Việt Nam cần hiểu rõ và gìn giữ đúng với giá trị tốt đẹp của nhân dân ta.

Đa phần mọi người đều chọn khoảng thời gian từ 7 – 8 giờ sáng để đi ra mộ làm lễ. Sau phần dọn dẹp sẽ là nghi thức bày cúng và dâng hương. Mọi người có mặt trong đoàn đều dâng hương lên bàn thờ tổ cũng như các ngôi mộ. 

Ý nghĩa của nghi thức tảo mộ cuối năm

Những ngày cuối năm, các gia đình đều bận rộn công việc. Dù vậy, ai nấy đều cố gắng sắp xếp thời gian để ra mộ tổ tiên, thực hiện lễ cúng. Đây là một nét cổ truyền trong văn hóa người Việt, xuất hiện từ rất lâu và vẫn gìn giữ đến ngày nay. Tập tục này chứa đựng nhiều ý nghĩa như:

• Thể hiện lòng biết ơn, tưởng nhớ đấng sinh thành, ông bà tổ tiên và những người đã khuất. Qua đó, nói lên sự hiếu thảo, ghi nhớ nguồn cội của bậc con cháu.
• Hình thức cúng bái trực tiếp người đã mất chứ không gián tiếp như các ngày cúng rằm, mùng 1 hoặc ngày giỗ. Cho dù âm dương cách biệt nhưng tình yêu thương vẫn luôn còn mãi. Và việc cúng tảo mộ cuối năm chính là sự quan tâm, nhung nhớ của người trần đến người âm.
• Bên cạnh việc cúng mời ông bà, tổ tiên về nhà đón năm mới, lễ tảo mộ còn là lời bày tỏ, cầu mong bậc bề trên phù hộ con cháu khỏe mạnh, bình an, gặp nhiều may mắn.
• Rời bỏ xô bồ, mệt mỏi và áp lực của cuộc sống để lắng đọng trong quá khứ, kỷ niệm. Khoảng thời gian tuy không dài nhưng lại khiến tâm hồn bình lặng hơn. Xét trên phương diện tâm lý học, nghi thức này có thể giúp con người tìm lại được sự cân bằng trong cuộc sống.
• Làm mới lại ngôi mộ, dọn dẹp những thứ không tốt để ngôi mộ sạch sẽ hơn, đón chào năm mới sắp đến.
• Anh em trong họ hàng gặp mặt, trò chuyện để tình cảm thêm gắn bó, đoàn kết.

Những công việc chính khi đi tảo mộ cuối năm

Ngày đi tảo mộ sẽ có rất nhiều người trong dòng họ, già trẻ lớn bé. Cụ già lo khấn cúng tổ tiên ở phần mộ, con cháu dọn dẹp sạch sẽ khu vực mộ và xung quanh để tưởng nhớ về người đã khuất. Những công việc cần thực hiện như: Làm sạch cỏ dại, cây hoang mọc bên mộ, đắp thêm đất hoặc sửa sang lại nơi yên nghỉ của người thân.

Nếu thấy phần mộ có dấu hiệu trũng thấp, hở trống, nứt nẻ, bát hương vỡ nứt,…thì cần cải tạo sớm. Theo phong thủy, các hiện tượng đó là dấu hiệu xấu. Mồ mả động khiến con cháu trong nhà gặp nhiều khó khăn, trắc trở. Gia đình gặp điều không hay, gia sản hao hụt,…Ngày nay, đa phần các mộ được xây dựng chắc chắn nhưng vẫn cần kiểm tra nền đất cũng như địa hình xung quanh cẩn thận.

Sắm lễ tảo mộ cuối năm

Việc tảo mộ chính là tạ thần linh thổ địa bản xứ. Nếu gia chủ có điều kiện thì nên dâng mâm cỗ lớn ở miếu thần linh. Lễ vật bao gồm xôi, gà, chả. Tùy vào phong tục tập quán địa phương và điều kiện nghĩa trang mà có sự điều chỉnh phù hợp. Nhưng tuyệt đối không được quên nghi thức trình báo và tạ ơn chi vị thần linh, nơi thân nhân của mình an táng.

Đối với lễ tảo mộ truyền thống, gia đình sắm lễ đơn giản hơn. Mâm cúng gồm có hương, hoa tươi, nước, trầu cau, trái cây, chè, rượu trắng, thuốc lá. Kèm theo 5 chén đựng rượu, nến đỏ và vàng mã. Không nên sắm sửa quá cầu kỳ, vừa tốn chi phí vừa làm các cụ an yên hơn. Bởi lễ lớn người âm chưa chắc đã nhận được mà vong linh xung quanh dễ tới quấy nhiễu.

Phần văn khấn

Gia chủ soạn sẵn hai bài văn khấn, một bài dâng lên thần linh, một bài dâng lên tổ tiên. Mỗi bài có nội dung khác nhau và nên đặt theo cùng mâm cúng để tránh nhầm lẫn. Sau khi kết thúc nghi lễ cúng, văn khấn sẽ được hóa theo vàng mã, không được để lại. Người đọc bài cúng ăn mặc chỉnh tề, tác phong gọn gàng, nghiêm trang. Tuyệt đối không có thái độ cợt nhả, đùa giỡn trong lúc làm lễ tránh xúc phạm đến bậc bề trên.

Người nào nên đi lễ tảo mộ cuối năm?

Lễ tảo mộ cuối năm sẽ mời tổ tiên về ăn Tết cùng với gia đình. Vì thế, những người cao niên trong gia tộc phải có mặt để tiến hành nghi lễ. Nếu các cụ già, sức khỏe không tốt thì nam lớn tuổi, trưởng thành sẽ tiến hành.

Bên cạnh đó, con cái trong nhà không phân biệt trai gái. Trước kia, công việc này thường chỉ có nam giới tham gia nhưng nay lệ đó không còn nữa. Ngoài ra, bố mẹ cũng có thể cho con nhỏ đi theo. Đây là dịp để giới thiệu về nguồn gốc, mộ phần của người thân vừa để giáo dục con cái về tinh thần nhớ về nguồn cội. Qua đó thể hiện lòng kính trọng, hiếu lễ với tổ tiên.

Tuy vậy, cũng có một số người không nên đến buổi lễ này. Những người ốm yếu, có bệnh hoặc phụ nữ mang thai, phụ nữ trong kỳ “đèn đỏ” hoặc trẻ em dưới 10 tuổi. Vì lễ tảo mộ cuối năm làm ở nghĩa trang, âm khí nặng nề. Nếu không có sức khỏe tốt dễ bị vong linh theo về hoặc vướng âm khí không tốt. 

Điều kiêng kỵ này xuất phát từ tâm linh xa xưa của người Việt. Điều đó cũng có một phần cơ sở khoa học. Bởi nghĩa trang được xây ở nơi xa khu dân cư, ít người sinh sống. Việc chôn cất khiến không khí cũng lạnh lẽo hơn nơi bình thường, người nào đề kháng kém dễ bị nhiễm bệnh. Nếu không chú ý đến các yếu tố này, đi cúng tảo mộ về ốm đau lại tưởng phạm điều cấm kỵ. Con cháu bị thần linh, tổ tiên “quở trách”, tà khí ám vào người,…

Phần vàng mã khi cúng tảo mộ cuối năm

Trong lễ vật cúng tảo mộ, người ta rất quan tâm đến phần vàng mã với những thứ như:

• 5 con ngựa 5 màu cùng 5 bộ áo, hia, mũ và cờ lệnh, kiếm, voi.
• Chuẩn bị thêm 50 lễ tiền vàng chia ra, đặt trên lưng của ngựa (tiền xu, tiền âm phủ, vàng lá)
• 4 đĩa để tiền vàng: 1 đĩa để 1 đinh xu tiền, 3 đinh vàng lá; 1 đĩa để 7 đinh xu tiền, 1 đinh vàng lá, đĩa còn lại đặt 1 đinh xu tiền và 9 đinh vàng lá. Ngoài ra còn có thêm 1 đĩa có 1 đinh xu tiền.

Tùy vào vong linh là nam, phụ, lão, ấu mà đặt quần áo mã tương ứng để dâng lên người đã khuất. Một điểm người cúng cần lưu ý là mộ nhỏ phải có thêm mâm, bàn để bày lễ. Còn nghĩa trang có nơi thờ Thần linh thì bày lễ ở hai nơi.

Trong đó, phần mã trình bày nơi thần linh thổ địa phải có cây đại thiếc (thay vàng hoa đỏ). Đồ lễ ít hay nhiều cũng được, miễn là bày tỏ được tấm lòng của bậc làm con cháu. Kết thúc một năm với bao điều, mời người đã khuất về bên mâm cơm Tết gia đình và đón chào năm mới tốt đẹp hơn.

Các loại hoa thường sử dụng trong dịp lễ tảo mộ cuối năm

Hoa bách hợp trắng

Hoa bách hợp trắng chứa đựng ý nghĩa về sự trang nghiêm và thuần khiết. Loài hoa trắng tinh khiết được nhiều người yêu thích nhờ vẻ đẹp thoát tục. Tương truyền rằng, hoa bách hợp ra đời từ những đau thương mà Á Đang và Hạ Hoa tạo nên. Hai người vất vả tìm kiếm Y Điện Viên, cuối cùng tạo ra sự mất mát, thương nhớ. Loài hoa này thường được đặt ở trên phần mộ của người thân, bạn bè, bạn đời.

Hoa cúc trắng

Hoa cúc trắng với ý nghĩa cao thượng, thanh khiết rất thích hợp để đi viếng, tảo mộ cho người thân, bạn bè. Hoa với ngụ ý thanh tú, đại diện cho sự tôn kính và bày tỏ lòng nhớ thương, hi vọng người đã khuất có một cuộc sống an nhiên.

Hoa cúc vàng

Đây là loại hoa được nhiều người lựa chọn mỗi dịp tạ mộ, viếng thăm. Loài hoa biểu tượng cho nhiều ý nghĩa, đối với người phương Đông là nhung nhớ, người phương Tây lại thể hiện nỗi buồn. Nhưng dù sao, hoa cúc vàng chính là sự lựa chọn hàng đầu cho ngày lễ đặc biệt vào cuối năm.

Người Việt Nam luôn có những truyền thống tốt đẹp, cả về văn hóa lẫn tinh thần. Qua đó mới thấy được tình cảm, lòng biết ơn của người đi sau gửi tới thế hệ đi trước. Hi vọng những thông tin trên sẽ giúp bạn chuẩn bị và thực hiện lễ tảo mộ cuối năm đầy đủ, ý nghĩa hơn.

Tham khảo thêm nhiều thông tin bổ ích sau: